به گزارش یزد رسا، «خانم؛ یک آدامس از من بخرید، خانم تو را به خدا بخرید»؛ «آقا؛ گل بخرید. ارزان است، برای همسرتان» و ...؛ خواهش می‌کنند و ما تنها نظاره‌گر معصومیت کودکانه آنها در پس اصرارهای مکررشان هستیم. معصومیتی که کم‌کم در واقعیت‌های خیابان رنگ می‌بازد. این کودکان به جای بازی «اسم و فامیل» با کلمات بازی می‌کنند تا هرکدام که احساسات بیشتری را برانگیختند، برنده رقابت شوند، رقابت در فروش بیشتر و جایزه کودکانه آنها شاید یک شب آسایش، یک شب خواب راحت به دور از طلبکاری باشد، زمانی که پول حاصل از فروش را به والدین یا کسانی که آنها را اجیر کرده‌اند، پرداخت کنند.
همشهری نوشت: آری؛ آنها نام کودک خیابانی را یدک می‌کشند و خیابان برای بسیاری از آنها محلی است که بیشتر وقتشان را در آن می‌گذرانند.
این روزها، بسیاری از خیابان‌های یزد نیز شاهد حضور این مهمانان همیشگی و معصوم است به طوری که دیدن کودکانی که در خیابانها و تقاطعهای شهر با التماس به رهگذران برای خرید یک بیسکویت، گل و... اصرار می‌کنند برای بسیاری از یزدی‌ها به یک امر عادی تبدیل شده است طوری که حالا راحت تر از قبل از کنار آنها می‌گذرند؛ شاید به این دلیل که کاری از دستشان برنمی‌آید. این معضل که بیشتر اوقات به دلیل محرومیت این کودکان معصوم از کانون پر محبت خانواده رخ می‌دهد، در استان مهاجرپذیر یزد نیز بسیار دیده می‌شود و خوب است که بدانیم که تاکنون فقط 103 نفر از این کودکان زیر چتر حمایتی بهزیستی استان قرار گرفتهاند.
به نظر می‌رسد، این کودکان خیابانی یا همان کودکان کار با وجود اینکه ظاهرا با دیگر کودکان تفاوتی ندارند، به دلیل نداشتن یک سرپناه امن و خانواده مهربان و با محبت در تب و تاب زندگی شهری و اجتماع امروزی فراموش شدهاند.
دستفروشی برای تامین زندگی
طاها نام یکی از این کودکان است که فقط 12 سال از سنش می گذرد و غالبا در نزدیکی یکی از میدان‌های اصلی شهر یزد به دست فروشی میپردازد.
وی می‌گوید: پدرم از مادرم جدا شد و ازدواج کرد و من و خواهر کوچکم با مادر بزرگم زندگی می‌کنیم و برای تامین هزینه های زندگی، مجبور به دست فروشی هستم. وی که تا کلاس سوم دبستان نیز درس خوانده است، علت ترک تحصیلش را ناتوانی مادربزرگش برای تامین زندگی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: قبلا در یک مغازه لبنیاتی با درآمد ماهانه 50 هزار تومان کار میکردم اما کم شدن پول صندوق مغازه، بهانهای شد تا صاحب مغازه عذر من را بخواهد و از آنجا اخراج شوم.
پدرم با کلی پول برمی‌گردد
یکی دیگر از این کودکان که یک کارتن قرآن کوچک را در دست دارد نیز با لبخند معصومانهای می‌گوید: پدرم برای اینکه به خارج از کشور برود، ما را ول کرده است.
وی ادامه می‌دهد: البته مادرم می‌گوید که یک روز پدرت با کلی پول برمی‌گردد و ما را از این بدبختی نجات می‌دهد و من منتظر آمدن آن روز و بازگشت پدرم هستم. وی که در کنار یکی از مجتمعهای تجاری شهر مشغول به فروش است، می‌گوید: معمولا هر روز از ساعت 9 صبح تا یک ظهر و بعد از ظهرها نیز از 5 تا 9 شب اینجا و جاهای پرجمعیت کار می‌کنم ولی خیلی وقت‌ها بدون نتیجه به خانه برمی‌گردم. اینها کسانی هستند که با ما حرف می‌زنند، برخی دیگر تمایلی به این کار ندارند و از ما می‌گریزند. اینها نمونه‌هایی از نحوه کار این کودکان در خیابان های یزد است و به نظر می‌رسد که اگر چتر حمایتی مسئولان بر سر آنها نباشد، در آینده احتمال فرو رفتن آنها در گرداب یکی از معضلات اجتماعی دور از ذهن نیست.
اعتبار اندک برای کودکان کار
به سراغ کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان می‌رویم؛ «محبوبه داورانی» با اشاره به کمبود بودجه برای حمایت از این قبیل کودکان، می‌گوید: بهزیستی تنها ارگانی است که این کودکان را زیر چتر حمایتی خود قرار داده است و تاکنون 103 نفر از این کودکان، تحت پوشش بهزیستی قرار گرفتهاند.
وی اضافه می‌کند: ساماندهی این کودکان، نیازمند همکاری دیگر ارگانهای حمایتی است تا بتوانیم از تعداد بیشتری از آنها حمایت کنیم ولی در حال حاضر با وجود حجم گسترده این کار، فقط بهزیستی این مسئولیت را بر دوش گرفته است.کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان با اشاره به فعالیتهای خوبی که برای آموزش و ارتقای فرهنگی و اجتماعی این کودکان در بهزیستی انجام می‌شود، عنوان می‌کند: هزینه‌های نگهداری، آموزش و مددکاری این کودکان بسیار سنگین است و بهزیستی فقط 20 میلیون تومان اعتبار در ردیف بودجه‌ای خود برای این امر در نظر گرفته است.
کودکان کار غیربومی
داورانی با تعریفی از کودکان کار، تصریح می‌کند: براساس تعریف، کار کودک مترادف با درگیر کردن کودکان در فعالیت هایی است که آنان را از آموزش، بهداشت، تغذیه، بازی، امنیت و دیگر حقوق شان باز می دارد و معمولا با بهره کشی و انواع آسیب های جسمانی، روانی، اجتماعی و اخلاقی همراه است. وی با اشاره به مهاجرپذیر بودن استان، بیشتر کودکان کار استان را غیر بومی و بیشتر از اتباع سایر کشورها عنوان می‌کند که بیشتر نیز بی‌سرپرست یا بد سرپرست بوده و از خانواده طرد شده اند. کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان می‌گوید: البته آمار مشخصی از این کودکان در یزد نیست ولی تاکنون 103 نفر از آنها شناسایی شدهاند که همگی پسر و تحت پوشش بهزیستی هستند. این مسئول اظهار می‌کند: هر کودک به مدت 6 ماه در تنها مرکز نگهداری استان نگهداری و بعدا به مراکز شبه‌خانواده منتقل می‌شود.
بی توجهی مسئولان در مورد کودکان کار
داورانی می‌گوید: برای ساماندهی مطلوب این کودکان، طبق یک آییننامه اجرایی یک کارگروه اجتماعی برای هر استان تعریف شده تا هر نهادی براساس مسئولیت خود برای ساماندهی این کودکان برنامه ریزی کند ولی متاسفانه به جز نیروی انتظامی، سایر نهادهای مربوطه به نوعی از مسئولیت های خود در این حوزه، شانه خالی می‌کند. کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان اجتماعی استان، حمایت‌‌های سایر نهادها برای اینکه کار این قبیل کودکان به فرجامهای خطرناک نرسد را موثر میداند.
وی می‌گوید: در آییننامه اجرایی این کارگروه، شهرداری موظف به تامین مکان مناسب برای کودکان کار، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف به ارائه تسهیلات اشتغال برای کودکان بالای 15سال، آموزش و پرورش موظف به بازگشت به تحصیل آنهاست و دانشگاه علوم پزشکی نیز وظیفه تامین سلامت آنها را برعهده دارد ولی هیچ کدام در قبال این وظایف، اقدام مؤثری نمی‌کنند.
فقر؛ مهمترین عامل
کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان اجتماعی می‌گوید: فقر فرهنگی و فقر اقتصادی مهم ترین عامل کشیده شدن این کودکان به خیابانهاست و بازماندگی از تحصیل و نبود آموزشپذیری، این کودکان را از سایر کودکان متمایز ساخته است. وی ادامه می‌دهد: این کودکان متعلق به خانواده‌های کم‌درآمد و پرجمعیت هستند و علت بودن آنها در خیابان، کسب درآمد است و معمولا در شرایط بسیار نامطلوب از نظر تغذیه، بهداشت و انجام کارهای خطرناک و حاد به سر می‌برند. به گفته وی، بیشتر این کودکان، بچه‌های طلاق یا دارای والدین معتاد، بی‌سرپرست یا بد سرپرست هستند و به راحتی بازیچه دست بزهکاران حرفهای اعم از سارقان یا باندهای توزیع مواد مخدر، عوامل ایجاد خانه‌های فساد و... قرار میگیرند.
لزوم توجه خیران برای حمایت از کودکان کار
داورانی می‌گوید: برای ساماندهی این کودکان به وجود مراکز خاص نگهداری با امکانات ویژه نیاز است، اما به دلیل نبود همکاری سایر ارگانها و بودجه نابرابر در مقابله با حجم گسترده مسئولیتهای بهزیستی در این رابطه، نیازمند مشارکت خیران هستیم. وی می‌افزاید: بهزیستی حمایت‌‌های لازم از خیران علاقه‌مند به تاسیس مراکز نگهداری و ساماندهی این کودکان انجام خواهد داد. این مسئول در ادامه، مهمترین فعالیتهای حمایتی بهزیستی را برای بازگشت این کودکان به تحصیل ذکر می‌کند و می‌گوید: در برخی موارد، آموزش وپرورش برای بازگشت این کودکان به مدرسه، سهلانگاری می‌کند. داورانی اضافه می کند: درصورت وجود شرایط نگهداری این کودکان در خانواده نیز بهزیستی شرایط بازگشت به خانواده یا غیر مستقیم تحت حمایت خانواده قرار گرفتن آنها را در وهله بعد در دستور کار قرار می دهد و در مراحل بعدی نیز آموزشهای خود اشتغالی و فنی در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
اعتیاد، مهم ترین معضل کودکان کار
مسئول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان با آسیب پذیرتر خواندن کودکان کار، نسبت به سایر کودکان، می گوید: با توجه به فقر فرهنگی و اجتماعی که کودکان کار با آن روبه‌رو هستند، معمولا این کودکان در نه گفتن به معضلات اجتماعی، مهارت ندارند.
وی ادامه می دهد: متاسفانه معضل اعتیاد که از آسیبهای نو پدید استان محسوب می‌شود، گریبانگیر این کودکان است و اگر حمایت های لازم از آنها نشوند، صدمات جبران ناپذیری بر آنها و پیکره جامعه وارد خواهد شد. به گفته این کارشناس، احتمال مواجهه این کودکان با افراد بزهکار و خطرناک به دلیل تربیت نامطلوب و بودن در محیط نامناسب، بسیار زیاد است و به همین دلیل ممکن است بعدها به دزدی، بزهکاری و سایر جرائم روی آورند.
اجرای طرح حمایت از کودک و خانواده در یزد
کارشناس امور آسیب‌دیدگان بهزیستی یزد می‌گوید: اگر مسئولان تدبیر نکنند، شاهد رشد کودکان خیابانی و کار در یزد با توجه با آمار مهاجرت به این استان خواهیم بود. «محبوبه داورانی» می‌گوید: بهزیستی برای ساماندهی این کودکان همه تدابیر لازم را انجام داده و در حال اجرای طرحی به نام «طرح حمایت از کودک و خانواده» بعد از تصویب دستورالعمل است. وی اضافه می کند: این طرح با هدف ارتقای فرهنگی، اشتغالزایی، آموزش کودکان خیابانی و ساماندهی سرپایی یا شبانه روزی این کودکان با کمک بخش‌خصوصی انجام خواهد شد. داورانی می‌گوید: براساس این طرح که در 14 استان کشور اجرایی شده است از هر فرد که مکانی برای ساماندهی و توانمندی حداقل 6 کودک را داشته باشد، حمایت خواهد شد.