غده های گوارشی را نام ببرید علوم هفتم

تاریخ : ، -78 فروردين ماه، -621   موضوع : علوم پایه,زیست,پزشکی,علوم هفتم,فصل 13

غدد بزاقی (به انگلیسی: Salivary gland) از غدد برون‌ریز در پستانداران است. غدد موجود در بافت همبند زیر مخاط دهان که به‌طور مداوم ترشح می‌کنند، غدد بزاقی فرعی نامیده می‌شوند، که علاوه بر اینها سه زوج غده بزاقی اصلی به نام‌های بناگوشی، تحت فکی و زیر زبانی در دهان دیده می‌شود. غدد بزاقی از قسمت‌های مترشحه و مجاری تشکیل شده‌اند. سه نوع قسمت مترشحه به اسامی آسینی سروزی، آسینی موکوسی و آسین‌های مختلط و سه نوع مجرا به اسامی مجاری رابط، مجاری مخطط و مجاری بین لبولی قابل تشخیص می‌باشند.

غدد بناگوارشی
این غدد در زیر و مقابل گوش‌ها قرار گرفته‌اند و تقریباً همه آسین‌های تشکیل دهنده آن سروزی هستند. بافت همبند بین لبولی در این غده حاوی چربی، پلاسماسل و لنفوسیت‌ها است. پلاسماسل‌ها مسئول ترشح آنتی بادی می‌باشند که پس از بسته شدن به پروتئین‌های اتصالی مترشحه از مجاری رابط و مخطط به حفره دهانی منتقل می‌گردد. این غدد مسئول ترشح 25 درصد بزاق می‌باشند و ترشحات هر غده توسط مجرایی به مقابل دومین دندان مولار، در حفره دهانی تخلیه می‌گردد. عفونت ویروسی این غده اوریون نامیده می‌شود. در بعضی از حیوانات غده پاروتید ترشح‌کننده مواد سمی است.

غدد تحت آرواره‌ای
این غدد در زیر فک تحتانی و در طرفین گردن قرار گرفته‌اند. اکثریت آسین‌های تشکیل دهنده غده تحت فکی از سروزی و مابقی از نوع موکوسی و مخطط می‌باشند. این غده مسئول ترشح ۷۰٪ از بزاق می‌باشد. ترشحات هر غده توسط مجرایی به کف دهان در طرفین بند زبان تخلیه می‌گردد.

غدد زیرزبانی
این غدد در کف حفره دهانی و در طرفین بند زبان قرار گرفته‌اند. آسین‌های تشکیل‌دهنده غدد زیر زبانی عمدتاً از نوع موکوسی و بقیه از نوع سروزی و مخطط می‌باشند. ترشحات این غدد توسط مجرای کوتاهی به نام بارتولن به کف حفره دهانی (در مجاورت یا محل بازشدن غده تحت فکی) تخلیه می‌گردد.

بزاق
ترشحات غدد بزاقی در مجموع بزاق نامیده می‌شوند که اعمال مختلفی را عهده‌دار می‌باشد مانند مرطوب نگه‌داشتن مخاط دهان، عمل حفاظتی، هضم اولیه مواد قندی با داشتن آمیلاز.

ترشحات بزاق توسط عوامل مکانیکی و اعصاب به‌طور خودکار کنترل می‌گردد. اعصاب سمپاتیک و پارا سمپاتیک استثنائاً در این مورد هر دو به عنوان تحریک‌کننده می‌باشند و ترشح بزاق را افزایش می‌دهند.

معده
معده هر دو عمل ذخیره و هضم غذا را انجام می‌دهد. سه نوع غده در معده یافت می‌شود. غدد طاق و تنه ، غدد کاردیا و غدد پیلور. غدد تنه دارای چهار نوع سلول‌اند که سلولهای اصلی آنزیم پپسینوژن ترشح می‌کنند و سلولهای حاشیه‌ای اسید کلریدریک ترشح می‌کنند و سلولهای موکوسی گردن موکوس ترشح می‌کنند. حرکات معده که در اثر انقباضات منظم و خودکار ماهیچه‌ای دیواره آن صورت می‌گیرد دو نتیجه دارد یکی مخلوط کردن غذا با شیره معده و دیگری حرکاتی که موجب تحویل غذا از معده به روده کوچک می‌شود.

غذا پس از عبور از مری وارد معده می‌شود. معده عضوی است عضلانی. به خاطر تولید اسید هیدروکلریک در معده محدوده PH آن بین ۱ تا ۴ است که بستگی به نوع حیوان، غذای درون معده، زمان آن در طول روز و مصرف دارو دارد. اسید معده توسط سلولهای جداری ترشح می‌شود. هورمون گاسترین، تحریک عصب پاراسمپاتیک (استیل کولین) و هیستامین بر میزان ترشح اسید موثر هستند. برخی از سلولهای معده همچنین برای حفاظت مخاط آن موکوس ترشح می‌کنند. فاکتور داخلی نیز در معده ترشح می‌شود و با اتصال به و ویتامین ب۱۲ نقش مهمی در جذب این ویتامین دارد.
غذا در معده به ذرات کوچکی خرد می‌شود تا غذا بتواند در روده کوچک جذب شود. در طول روز حدود ۲ تا ۳ لیتر اسید در معده ترشح می‌شود که بیشترین مقدار ترشح در غروب است.
معده اولین مکان ذخیره موقت غذاست که قابلیت منبسط شدن دارد به طوری که می‌تواند حدود ۲ تا ۴ لیتر غذا را در خود نگه دارد.

کبد (Liver) بزرگترین غده بدن است و بعد از پوست بزرگترین عضو بدن است که در زیر پرده دیافراگم قرار گرفته است. کبد در بسیاری از اعمال متابولیکی بدن از جمله پروتئین سازی و سم زدایی شرکت دارد.
بافت اصلی کبد توسط بافت پیوندی به لوبول تقسیم نشده است. هپاتوسیتها به شکل صفحات سلولی یا تیغه ، در اطراف ، در محور فضای پورت و وریدچه مرکزی قرار دارند. فضای پورت شامل ورید باب ، شریان کبدی و مجرای صفراوی است. علاوه بر این رگهای لنفی و اعصاب نیز در این ناحیه دیده می‌شود. سلولهای کبدی در بدن اعمال زیادی را انجام می‌دهند مانند شرکت در ساختن پروتئینها ، ذخیره سازی مواد مورد نیاز ، اعمال متابولیک ، سم زدایی و غیر فعال کردن مواد مضر و تولید و ترشح صفرا.

سم زدایی
سلولهای کبدی با استفاده از آنزیمهای شبکه آندوپلاسمی صاف خود و به طرق اکسیداسیون و متیلاسیون ، مواد متعددی نظیر الکل ، استروئیدها ، باربی توراتها را غیر فعال می‌سازند.

ترشح صفرا
تولید و ترشح صفرا از اعمال خارجی کبد می‌باشد. مهمترین اجزای تشکیل دهنده صفرا ، علاوه بر آب و الکترولیتها اسیدهای صفراوی و بیلی روبین می‌باشد. بیلی روبین حاصل از تجزیه هموگلوبین که به صورت غیر محلول در آب و خون وجود دارد، توسط هپاتوسیتها گرفته شده و به صورت محلول در آب درآمده و به کانالیکولهای صفراوی ترشح می‌شود.

کیسه صفرا
سلولهای کبدی مواد لازم برای ساخته شدن صفرا را از خون می‌گیرد سپس صفرای ساخته شده به کیسه صفرا می‌رود و در آنجا ذخیره می‌شود. همراه با ورود غذا به روده باریک کیسه صفرا منقبض شده و مقداری صفرا از مجرایی که در انتها با مجرای لوزوالمعده مشترک است وارد دوازدهه می‌شود. مهمترین عمل صفرا کمک به هضم چربیهاست. عمل دیگر صفرا خنثی کردن حالت اسیدی شیره معده است.
کیسه صفرا - زردابدان اندامی است که که در سطح تحتانی کبد قرار دارد. این عضو از سه قسمت اصلی فوندوس یا قعر کیسه، تنه و اینفاندیبولوم تشکیل شده است. وظیفه این کیسه نگه‌داری مایع زرد رنگ صفرا (BILE) است. این مایع به هنگام ورود مواد غذایی به معده از کبد ترشح می‌شود و سپس از طریق مجرایی به کیسه صفرا انتقال می‌یابد. صفرا از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده کوچک ریخته می‌شود. کار این مایع ایجاد امولسیون پایدار روی چربی‌های غذاست که در دوازدهه انجام می‌گیرد. گاهی اوقات انسان به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شود که در صورت وخامت بیماری، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد. هنگام جراحی معمولاً پزشک معالج کیسه صفرا را از بدن خارج می‌کند. در این صورت پس از گذشت مدتی مجرای صفرا گشاد شده و کار کیسه صفرا را انجام می‌دهد.

لوزالمعده یا پانکراس(به انگلیسی: Pancreas) غده‌ای پهن و دراز است که در قسمت فوقانی شکم و پشت معده قرار گرفته‌است . لوزالمعده متشکل از سه قسمت سر، تنه و دم است. قسمت سر آن در قوسی از اثنی‌عشر(دوازدهه) قرار گرفته‌است . تنه لوزالمعده در پشت معده قرار دارد و دم آن تا نزدیک طحال امتداد دارد. وزن پانکراس حدود صد گرم است.

 سر پهن آن به طرف دوازدهه و نوکش متوجه طحال است. لوزوالمعده دو کار مهم انجام می‌دهد. تهیه و آزاد کردن آنزیمهای گوارشی و تهیه و آزاد کردن هورمونهایی که بر روی متابولیسم کربوهیدراتها اثر می‌گذارند. این دو عمل بوسیله دو ساختار بافتی مجزا در لوزوالمعده صورت می‌گیرد.

اطلاعات اولیه
لوزوالمعده غده مختلط برون‌ریز و درون‌ریزی است که در انحنای دوازدهه روده کوچک قرار گرفته و از نظر آناتومی دارای سه قسمت است. سر لوزوالمعده که در انحنای دوازدهه قرار گرفته و تنه و دم لوزوالمعده. پانکراس از بیرون توسط کپسولی از بافت همبند پوشیده شده که استطاله‌هایی از آن به درون غده نفوذ کرده و آن را به لبولهای نامشخصی تقسیم می‌کند. بافت همبند بین لبولی حاوی جسمکهای پاسینی و گانگلیون می‌باشد. این غده دارای ترشحات بسیاری است که برای هضم مواد غذایی مورد نیاز هستند.
پانکراس هم یک غده درون ریز(غده‌ای که ترشحات آن با نام هورمون وارد جریان خون می‌شوند) و هم یک غده برون ریز(غده‌ای که ترشحات آن به خارج از بدن هدایت می‌شود) است که آنزیمها و مواد دیگری ترشح می‌کند که مستقیماً وارد محیط روده شده و به هضم پروتئین، چربی و کربوهیدرات کمک می‌کنند .

عملکرد پانکراس
لوزوالمعده یا پانکراس یکی از غدد ضمیمه دستگاه گوارشی است که ترشحات آن به ناحیه دوازدهه در روده کوچک تخلیه می‌گردد. این غده دارای تعدادی هورمون است که در متابولیسم مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

منبع: www.efa.ir