سرپنجه های تار ، با شکل های متفاوت با نوع کلاسیک تار چه تفاوت های با هم دارند؟ حتما برای شما هم اتفاق افتاده که برای تهیه تار به بازار رفتید و یا در اینترنت جستجو کردید، احتمالا با این موضوع برخورد خواهید داشت که تار هایی با مدل های سرپنجه متفاوت وجود دارند. اما نمی دانید کدام یک برای شما بهتر و مناسبتر است و در اصل چه تفاوتهایی با هم دارند؟ آیا باهم تفاوت قیمتی دارند؟ کوک کردن کدامیک ساده تر است و حتی کدام زیبا تر است؟
در ادامه با مطالعه ی این مقاله با سرپنجه تار آشنا خواهید شد و مقایسه مدل های آن را خواهید دید. سپس می توانید تصمیم بگیرید که تار با کدام سرپنجه را دوست دارید تهیه کنید.
سرپنجه ی تار به کدام قسمت ساز گفته می شود؟
سر پنجه یا جعبه کوک ( جعبه گوشی ها ) جعبه کوچک تو خالی است که در ابتدای طول دسته قرار می گیرد و هم جنس چوب کاسه ساز است. به تعداد سیم های تار، که شش گوشی می باشد ( درهرطرف سه گوشی) روی دسته آن قرار دارند.
چند مدل سرپنجه ی تار داریم؟
در حال حاضر سه مدل سرپنجه در بازار وجود دارد:
سرپنجه سنتی یا کلاسیک
یکی از مدل ها همان مدل مشهور و متداول سرپنجه ی سنتی یا کلاسیک است. معمولا برای هنرجویان مبتدی کوک کردن تار با این سرپنجه کمی سخت است و در ابتدا هنرجویان با آن راحت نیستند ولی با آموزش و تکرار تمرین کودک کردن به این مهارت خواهند رسید.
سرپنجه ویولنی
یک مدل متفاوت با مدل سنتی که طراحی قدیمی استاد قنبری مهر است هم ساخته می شود که به مدل سرپنجه ویولنی نیز معروف است.
سرپنجه طاووسی
مدل دیگری که در بازار موجود است سرپنجه ای تحت عنوان طاووسی است که ابداع جدید استاد قنبری مهر می باشد و با نام های سرپنجه جدید و سرپنجه پیچی هم شناخته می شود.
سرپنجه ی مناسب برای هنرجو
سرپنجه ای که مناسب هنرجویان و نوازندگان است باید طوری باشد که باعث شود ساز به سرعت از کوک خارج نشود و همینطور سیم انداختن آن راحت صورت بگیرد. در ساز تار سیم ها باید با دقت بالایی جفت شوند و اگر این سیم ها به صورت دقیق جفت نشوند صدای ساز بد خواهد شد. با سر پنجه ی طاووسی، کوک ساز به سادگی انجام می شود و کوک انجام شده دقیق تر خواهد بود. همچنین ساز شما با توجه به کمتر بودن زاویه کشش سیم، بسیار کمتر از کوک خارج می شود.
استاد قنبری مهر در دهه هفتاد تاری با سرپنجه ی جدید ساختند که مشکلات کوک کردن این ساز تا حد زیادی رفع شد و علاوه بر آن، سیم انداختن هم برخلاف سر پنجه های معمول قدیمی بسیار آسان تر شد و از منظر طراحی ساختار پنجه با کاسه تار هماهنگ شده و بسیار زیبا ست. در سال 1385 برای بهتر کوک شدن سازها نسبت به طرح های قبلی ابداعات جدیدتری انجام دادند که از جمله آن ها می توان به همان سرپنجه طاووسی و سرپنجه هخامنشی اشاره کرد.
برخی نوازندگان فکر می کنند سرپنجه های معمولی بهتر از سرپنجه های جدید هستند چرا که کوک ساز به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان گفت که با سرپنجه جدید تمام مشکلات کوک تار از بین خواهد رفت. همچنین فکر می کنند با تغییر دادن سرپنجه معمولی تار، اصالت و سنتی بودن آن از بین می رود.
اما همین نوازندگان هم تایید می کنند که با این مدل سرپنجه ابداعی استاد قنبری مهر، کوک ساز بسیار بهتر و ساده تر انجام می شود. در کل هدف از ساخت تار با سرپنجه های جدید، راحتی نوازنده است و همانطور که می بینیم استاد حسین علیزاده نیز از سازی با سرپنجه جدید در اجراهای خود استفاده می کنند.
آیا مدل سرپنجه بر صدای ساز تار تأثیر دارد؟
تجربه ی سازندگان و نوازندگان نشان می دهد مدل های متفاوت سرپنجه بر صدای این ساز تأثیری نخواهد داشت. چرا که هدف از استفاده ی از سرپنجه ها راحتی کار با آن می باشد. تارهای مختلف با سرپنجه های متفاوت فقط در نحوه ی کوک کردن و سیم انداختن تفاوت دارند که سرپنجه های جدید مشکلات فنی کوک ساز را برطرف نموده اند.
آیا سرپنجه های مختلف تفاوت قیمتی دارند؟
سرپنجه های متفاوت بر قیمت تارها تأثیر مستقیم ندارند. آنچه حائز اهمیت است تزئینات سرپنجه و دسته می باشد که قیمت ساز را تغییر می دهد.
آیا سرپنجه ی معمولی تار را می توان با مدل های دیگر تعویض کرد؟
می توان سرپنجه سنتی یا کلاسیک تار را تعویض کرد، اما باز به نظر سازگری که قرار است این کار را انجام دهد بستگی دارد. چرا که او باید بررسی کند که مرز اتصال (کنیک) دسته با سرپنجه و شیب دسته و… برای تغییر سرپنجه معمولی مناسب خواهد بود یا خیر.
در کل، برای خرید ساز باید به موارد زیادی توجه کرد. مواردی از قبیل صدای ساز، اصول فیزیکی و زیبایی و تناسب اجزای ساز با یکدیگر از موارد مهمی هستند که باید در نظر داشته باشید.