شهرستان بناب در آذربايجان شرقي با آثار تاريخي و فرهنگي مختلف، مناظر طبيعي، غذاهاي خاص همچون كباب بناب، مراسم و آيين‌هاي بومي، امروزه قدم‌هاي بزرگ و موثري براي توسعه گردشگري در منطقه خود بر ميدارد و در تلاش است كه گردشگران و سرمايه گذاران اين حوزه را به سمت شهرستان بناب جذب كند.
به گزارش ايسنا، منطقه آذربايجان شرقي، تور اينفو شهرستان بناب با حضور فعالان، اساتيد و دانشجويان و راهنمايان گردشگری به همت تيم بناب 2018، موسسه پويندگان دانش پژوه و با همكاري شهرداري، شوراي شهر، فرمانداری بناب و معاونت فرهنگی و امور جوانان اداره كل ورزش و جوانان استان برگزار شد.
برنامه يك روزه اين تور شامل جلسه معارفه پتانسيل‌هاي گردشگري شهرستان، بازديد از برج كبوتر، بازار مسگران، مسجد جامع مهر آباد، موزه صفوي و روستاي صخره‌اي سور بود.
شهرستان بناب در 120 كيلومتري جنوب غربي آذربايجان شرقي در كنار رودخانه صوفي چاي و در دامنه جنوبي كوه سهند واقع شده است.
همراه ما باشيد تا گشتي يك روزه در اين منطقه زيبا بزنيم.
ايستگاه اول: جلسه معارفه پتانسيل‌هاي گردشگري شهرستان
طبق برنامه تور ابتدا براي آشنايي با پتانسيل‌هاي گردشگري شهرستان بناب جلسه‌اي تشكيل مي‌شود. از صحبت‌هاي مسئولان حاضر در جلسه اين چنين برداشت مي‌شود كه توسعه گردشگري را در بناب، راه حلي اساسي براي اشتغال زايي و توسعه اقتصادي مي‌دانند.
ضياء الله اعزازي، نماينده مردم بناب در مجلس شوراي اسلامي در ابتدای جلسه از حضور فعالان گردشگري در بناب اظهار خرسندی میكند و ميگويد: اتكا صرف به دولت براي توسعه گردشگري درست نيست، بلكه شما فعالان گردشگري با همت و تجربه خود مي‌توانيد با جذب سرمايه و معرفي جاذبههاي گردشگري، زمينه توسعه گردشگري را فراهم كنيد و معتقدم كه در مرحله ي اول، بايد خودمان در مورد پتانسيل هاي گردشگري منطقه محل سكونتمان اطلاعات بيشتري داشته باشيم تا در مراحل بعدي اين سرمايه‌هاي عظيم و گرانبها را به ديگران معرفي كنيم .
|
فرماندار بناب معتقد است كه به دليل نزديكي شهرستان بناب به درياچه اروميه، آثار شروع خشكي درياچه اروميه و خشك سالي در شهرستان بناب قابل درك است و از اين رو تغيير معيشت مردم به سمت فعاليت‌هاي صنعتي و خدماتي از جمله گردشگري در برنامه‌هاي اين منطقه لحاظ شده است.
امين رفيعي همچنين از طرح راه‌اندازي پژوهشگاه صفويه شناسي بناب در صورت حمايت ساير دستگاه‌ها و نهادهاي مربوطه در آينده نزديك خبر ميدهد كه خبر خوشي براي دوستداران تاريخ و گردشگران است.
معاون فرهنگي و امور جوانان اداره كل ورزش و جوانان استان نيز در اين جلسه با اشاره به اهميت سمن‌هاي گردشگري در توسعه اين صنعت، بيان مي‌كند: مشاركت تشكل‌هاي مردم نهاد و البته توانمندسازي آنان نقش مهمي در صنعت گردشگري دارد.
امير تقي زاده ياد آور مي‌شود: در اين راستا فعالان گردشگري با عضويت در شبكه ملي گردشگري سمن‌هاي جوانان مي‌توانند فعاليت‌هاي ارزنده‌اي را داشته باشند.
ايستگاه دوم: برج كبوتر
بعد از جلسه معارفه، راهي كشف زيبايي‌هاي بناب مي‌شويم. بيشتر همسفرانم با نگاه‌هاي هوشمندانه به شهر مطالبي را يادداشت مي‌كنند تا سرفرصت آن‌ها را به گوش مسئولان برسانند. گروه ما را به سمت باغ‌هاي سرسبز راهنمايي مي‌كنند و از دور بنايي بلند پر از كبوتر در ميان اين سرسبزي ديده مي‌شود.
|
اين كبوترخانه به شكل مكعب مستطيل ساخته شده است و كود كبوترها در اين محل براي استفاده كشاورزان در توليد محصولات ارگانيك جمع آوري مي‌شود. بناي كبوترخانه ها اغلب 3يا 4 متر اوليه ديوار چينه بود و بقيه را باخشت درست مي‌كردند و به خاطر وجود كبوترخانه و كودهاي طبيعي، دو نوبت محصول برداشت مي‌كردند.
ايستگاه سوم: بازار مسگران
ايستگاه بعدي ما بازار مسگران است. در مسير مغازه‌هاي كوچك چاقو سازي از صنايع دستي بناب به چشم مي خورد كه دسته ي برخي از چاقوها از استخوان حيوانات تهيه شده است.
در ادامه مسير بازار مسگران ديده مي شود. مسگران بناب زماني تا شهرهاي دوردست در ساير استانها ظروف مسي صادر مي‌كردند و كيفيت قلمزني اين منطقه بسيار بالا بود. حتي بين مسگران بومي در اين شهر زبان مخصوص مسگري رايج بود كه وقتي صحبت مي‌كردند، كسي مفهوم آن را متوجه نميشد.
|
مغازه كوچكي در ابتداي بازار وجود دارد كه گفته مي‌شود صاحب آن، زبان مسگري را مي‌داند. مرد كهن سالي بر روي صندلي خود نشسته و مشغول كار است. همسفرانمان از او درباره زبان مسگري مي‌پرسند و او پاسخ ميدهد كه بيشتر كلمات به دليل اين كه از آن‌ها استفاده نكرده، از خاطرش فراموش شده است و چندين كلمه مسگري آن دوران را برايمان ميگويد. افسوس كه به مرور زمان زبان مسگري و ديگر زبان‌هاي مردم دوران گذشته از ذهنها در حال فراموشي است.
|
ايستگاه چهارم: مسجد مهرآباد
كم كم به زمان اذان ظهر نزديك مي‌شويم و راننده ما را در مقابل مسجد تاريخي مهرآباد پياده مي‌كند. قدمت اين مسجد به دوره صفويه، زمان شاه طهماسب صفوي در سال 951 هجري قمري برمي‌گردد و به شماره ثبت 789 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
|
در اين مسجد 36 ستون چوبي با سرستون‌هاي مقرنس كاري شده و منقوش وجود دارد و به دليل كاري كه بر روي آن‌ها شده و هنري كه در خلقشان به كار رفته داراي اهميت هستند و در ميان آثار معماري چوبي ايران جايگاه بلند دارند.
مسجد بناب در بازسازي و بنيان مجدد در قرن دهم هجري با اسلوبي از تركيب استقرار ستون هاي چوبي و مقرنس كاري و لمبه كاريها به صورت فعلي شكل گرفته و سپس همين سبك معماري ستوندار چوبي تاثير مستقيم خود را بر روي عمارت چهل ستون اصفهان و سبكي با شكوه تر در بناهاي رسمي شاهان بر جاي نهاده است.
|
|
ايستگاه خوشمزه پنجم: كباب بناب
ايستگاه بعدي ما بناب كبابيهاي شهر است. نوعي كباب كوبيده منسوب به شهر بناب است كه بر اساس گفته مورخان، قدمتي حدود 77 ساله دارد و به عنوان اثر ناملموس فرهنگي به ثبت رسيده است. كباب بناب از گوشت تازه و چربيدار گوسفند، در اندازه‌اي بزرگ‌تر از كباب كوبيده معمولي تهيه مي شود و در سال جاري جشنواره بين المللي كباب بناب از 6 لغايت 9 شهريور هم زمان با عيد سعيد غدير در پارك ملت بناب برگزار مي شود.
|
اي كاش شيوهي تهيه اين كباب خوشمزه را از همان مراحل اوليه خريد مواد لازم تا مراحل نهايي پخت و سرو در قالب تور گردشگري غذا به گردشگران آموزش دهند و از اين راه هم براي جوانان منطقه و راهنمايان آن اشتغالزايي شود.
كه البته هم زمان با اين جشنواره، آيين باستاني و مذهبي «پولكه بايرامي» نيز براي گردشگران و شركت كنندگان تدارك ديده شده است. اين مراسم باستاني ريشه در آيين مهري دارد و اوج شكوهش عصر صفوي است.
هم چنين به دليل استفاده زياد مردم از دوچرخه در بناب، اين شهر به شهر دوچرخه شهرت يافته است و در سال جاري بيستمين دوره همايش «بناب شهر دوچرخه» در مهر ماه پذيراي علاقمندان و گردشگران است.
ايستگاه ششم:موزه صفوي
در ادامه سري به موزه صفوي بناب مي‌زنيم. اين موزه در محل خانه سيف العلماء در محله گزاوشت در خيابان شهيد بهشتي (خيابان دريا) واقع است. اين بنا متعلق به شيخ علي قاضي در دو طبقه با نمايي آجري رو به جنوب با چوب، آجر و خشت ساخته شده است.
در اين موزه اشياء و آثار دوره صفوي از قبيل سكه تمام سلطان هاي دوره صفويه، تصاويري از شاهنامه طهماسبي،قطعات خوشنويسي استادان دوره صفويه، ظروف مسي و آثاري از شهرستان بناب نگهداري مي شود.
|
ايستگاه هفتم و قسمت مهم سفر: روستاي صخره‌اي سور
بخش پاياني و البته جذاب تور يك روزه ما، سفر به روستاي صخره‌اي سور و غارهاي خنك آن است.
در مسير روستاي سور، روستاي پلكاني توتاخانه به چشم مي خورد كه در اراضي و دامنه كوهستانهاي اطراف آن انواع گياهان و رستنيها از جمله آويشن، پونه، غازاياقي، شنگ، تره كوهي و گون رشد مي كند و در ميانه مسير، محلي آرام و سنتي براي استراحت و تعامل هرچه بيشتر با طبيعت است.
|
بعد از مدت‌ها انتظار و تحمل گرما، تابلوي روستاي سور ديده مي شود و اهالي روستا با ديدن اتوبوس به سمتمان مي‌آيند. موقع ورود به اين روستا با استقبال گرم و صميمي روستا روبه رو مي‌شويم كه ضمن خوش آمد گويي، محصولات باغي، لبني و صنايع دستي خود را عرضه می‌كنند.
روستاي سور بناب در دره اي قرار گرفته است كه رودخانهاي در وسط روستا، آن را به دو قسمت شمالي و جنوبي تقسيم كرده است. نكته جالب توجه در اين روستا، معماري صخره‌اي در زير زمين و زير خانه هاي روستايي كنوني است كه غارهاي آن نياز به پاكسازي و ساماندهي دارد. اين روستا در حدود 25 كيلومتري شهر بناب قرار دارد و جاده دسترسي پر پيچ و خم آن در حال ساماندهي است.
|
چند خانم سالخورده با حنا بر روي انگشتان خود و لباس محلي روستا در جلوي سكوي خانهاي نشستهاند و پشم‌ها را به خامه قالي برای بافت قالي، فرش، گليم، لباس‌هاي پشمي و ... تبديل مي‌كند. آن‌ها مي گويند كه متاسفانه ديگر جوانان روستا علاقه اي به ياد گرفتن اين گونه كارهاي دستي و سنتي ندارند و معتقدند كه ديگر اين محصولات از مد افتاده است و خريداري ندارد!
|
در قسمتي از اين غارها محصولات لبني از قبيل پنير، دوغ و ماست محلي نگهداري مي شود و برخي از غارها هم به عنوان انبار علوفه استفاده مي كنند. با خود فكر مي‌كنم كه چه سرمايه‌هاي ارزشمندي در دل اين روستا نهفته است كه مي‌تواند آينده جوانان روستا را متحول كند.
|
|
مسئله اي كه اهالي روستا امروزه با آن مواجه هستند، اين است كه آنان در مورد مالكيت اين غارهاي اسرار آميز در زير خانه هاي خود احساس نگراني دارند و فكر مي كنند كه بعد از پاكسازي ممكن است نهادهاي مختلف در مورد آن‌ها ادعاي مالكيت كنند كه البته به نظرم آموزش روستاييان و نهادهاي مربوطه، برقراري ارتباط مداوم و دوطرفه ميان آن دو و قانون گذاري درست مي تواند بسياري از اين گونه مسائل را حل كند و روستاييان را براي حفاظت از غارها و جذب گردشگران براي توسعه اقتصاد محلي ترغيب كند.
|
چقدر خوب مي‌شود كه اين غارها به اقامتگاهها و هتلهاي صخره‌اي تبديل شوند و با محصولات و غذاهاي محلي روستا از گردشگران پذيرايي شود.
كم كم موقع غروب فرا مي‌رسد و ما راهي تبريز مي‌شويم.
به دليل فرصت كم يك روزه امكان بازديد از تمام جاذبه هاي منطقه فراهم نشد ولي ذكر اسامي هريك از اين آثار ملموس و ناملموس فرهنگي خالي از لطف نيست.
پل پنج چشمه، مسجد جامع ميدان (گزاوشت)، مسجد اسماعيل بيگ، مسجد زرگران، تالاب قره قشلاق، قره تپه، سپيگان، قبرستان روستاي زوارق، سيجان تپه سي، قزلار قلعه‌سي، حمام حاج فتح الله، موزه مردم شناسي (حمام مهر آباد)، مسجد كبود، كبورتر خانه‌هاي بناب (اميرفرهنگي و ددخان) و سد دوش ازجمله جاذبههاي تاريخي، فرهنگي و گردشگري شهرستان بناب به شمار مي‌آيد.
هم چنين از رشتههاي صنايع دستي شهرستان ميتوان از مسگري، قالي بافي، گليم بافي، جاجيم بافي، بافتنيهاي سنتي، چلنگري و چاقو سازي، نقاشي شيشه و آبگينه، توليدات چرم دست دوز، قلم زني، حكاكي روي فلز و منبت چوب نام برد.
در سفرتان به بناب خريد از سوغاتيهاي آن همچون دوشاب، حلواي سفيد (آق حلوا)، عرقيات سنتي، كشمش و فخري، محصولات لبني با كيفيت، چاقوي بناب و فرش هاي دست باف تمام پشمي و نمد بافي را فراموش نكنيد.
*تصاوير اين گزارش از مجموعه‌ي عكس‌هاي اعضاي تور انتخاب شده است.
منابع:
-مشاهدات نگارنده
- بالغ، علي اصغر، 1395، نگاره‌ها: زيبايي‌هاي معماري و ميراث فرهنگي شهرستان بناب، جلد اول و دوم
-كتابچه راهنماي گردشگري بناب در آذربايجان شرقي، 1397، اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي
- كانال بناب 2018