فرهنگ بومی ایران درس آزاد یکی از قسمت‌های آموزشی در دوران قبل از متوسطه است که توسط آموزش و پرورش برای آگاهی بیشتر دانش آموزان از فرهنگ بومی ایران، درس آزاد در نظر گرفته شده است. تصور ما به عنوان یک ایرانی از فرهنگ و آداب و رسوم کشورمان، قطعاً بسیار متفاوت از اطلاعات و تصورات افراد غیر ایرانی می‌باشد. فرهنگ کشورمان توسط نیاکان ما به صورت میراثی باقی‌مانده است و ما در طول زندگی همواره با گوشه‌هایی از این فرهنگ، برخورد داریم. حال آنکه تصورات افراد غیر ایرانی که در اکثر موارد، حتی ایران را از نزدیک ندیده‌اند، برگرفته از برنامه‌هایی است که توسط رسانه‌های قدرتمند نشان داده می‌شود. تا قدرت رسانه‌های ضد ایرانی زیاد است متأسفانه کار چندانی از دست ما بر نمی‌آید که فرهنگ بومی ایران درس آزاد را به همان شکلی که واقعا هست به جهانیان نشان بدهیم.
بنابراین با آگاهی بیشتر نسل جوان شاید در آینده راه حل‌هایی برای معرفی بیشتر فرهنگ وجود داشته باشد. اگر بخواهیم فرهنگ بومی ایران را مطالعه کنیم باید تاریخ را به چند دسته اصلی و سرنوشت ساز دسته بندی کرده سپس هر دسته بندی را با دقت مطالعه نماییم.
مقاطع تاریخی مهم در ایران
دسته بندی مقاطع تاریخی مهم در ایران عبارتند از:
- ساکنان اصلی فلات ایران
- کوچ آریایی‌ها به فلات ایران
- حکومت ماد‌ها
- سلطنت هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان
- حمله اعراب
- حمله مغول
- حکومت صفویان
این مقاطعی که نام بردیم تأثیر به سزایی در شکل‌گیری فرهنگ و آداب و رسوم کشور ایران داشته‌اند. به یاد داشته باشید که در تمام زمان‌هایی که نام بردیم، حدود و مرز‌های سرزمین ایران بسیار گسترده‌تر بوده و حتی تا به امروز، اثراتی از فرهنگ ایرانی در کشور هایی که قبلاً جز قلمرو ایران بوده‌اند باقی‌مانده است. برای مثال کشور‌هایی که قبلاً جز ایران بوده و حالا استقلال دارند عبارتند از:
- ارمنستان
- تاجیکستان
- گرجستان
- افغانستان
- جمهوری آذربایجان
- قسمت‌هایی از ترکیه
- اقوام کرد عراق
- قسمت‌هایی از پاکستان فعلی
بدیهی است که حتی تا کنون اثراتی از فرهنگ ایرانی در این سرزمین‌ها باقی‌مانده باشد.
عناصر اصلی فرهنگ ایرانی
عناصر اصلی فرهنگ ایرانی را بررسی می‌کنیم تا چشم انداز درست‌تری برای مطالعه فرهنگ بومی ایران درس آزاد داشته باشیم. عناصر اصلی فرهنگ ایرانی، آن‌هایی هستند که در هیچ کجای جهان مگر در ایران یافت نمی‌شوند و یا اینکه خاستگاه آن‌ها سرزمین اصلی ایران بوده است. تعدادی از عناصر اصلی فرهنگ ایرانی عبارتند از:
تقویم جلالی: تقویم جلالی همین تقویم شمسی است که در حال حاضر تقویم اصلی ایران به حساب می‌آید. این تقویم به کوشش حکیم عمر خیام تدوین شد که در جهان، بی‌نقص‌ترین و دقیق‌ترین تقویم می‌باشد. بر اساس همین تقویم است که ایرانیان لحظه تحویل سال را می‌دانند و نوروز را جشن می‌گیرند.
جشن‌های ایرانی: جشن‌های ایرانی هم در دنیا نظیر ندارند. یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایرانی، نوروز است که دقیقاً در لحظه تحویل سال و روز اول بهار، توسط ایرانیان زنده نگه داشته شده است. ایرانیان روز اول بهار را به دلیل اینکه طبیعت تولد دوباره‌ای دارد، روز خوبی برای آغاز سال جدید در نظر گرفته‌اند. از دیگر جشن‌های ایرانی می‌توانیم به یلدا اشاره کنیم که شب قبل از اولین روز زمستان می‌باشد. در اولین روز زمستان، روز‌ها کم کم طولانی‌تر می‌شوند. جشن‌های تیرگان، مهرگان و سده هم بر اساس اتفاقات طبیعی و سالانه بوجود آمده‌اند.
غذا‌های ایرانی: غذا‌های ایرانی در فرهنگ ایرانی تأثیر زیادی داشته اند. حتی امروزه هم در مراسم و جشن‌ها و گرد‌همایی های ایرانی، غذا نقش مهمی دارد. غذا‌های ایرانی معمولاً یک عنصر ثابت و مهم دارند و آن هم برنج است از دیگر عناصر مهم غذای ایرانی می‌توانیم به گوشت، زعفران، گلاب، لبنیات، نان و … اشاره کنیم.
موسیقی ایرانی: موسیقی ایرانی در جهان شناخته شده است به خصوص که این موسیقی همواره در کنار اشعار شاعران بزرگ ایرانی قرار گرفته و برای هر ایرانی احساسات ناب و خالص با نوای موسیقی ایرانی گره خورده است.
زبان پارسی: زبان پارسی، اصلی‌ترین عنصر فرهنگ بومی ایران درس آزاد است. این زبان غنی و شیرین، جز جدانشدنی سرزمین ایران است. با اینکه در سرزمین ایران افراد با زبان‌های و گویش‌های دیگری وجود دارند ولی همه ایرانی‌ها می‌توانند به این زبان صحبت کنند و ارتباط لازم را بوجود بیاورند. برای درک فرهنگ بومی ایرانی درس آزاد، یاد گرفتن زبان فارسی، ضروری است.