با چه روش هایی می توانیم از فرسایش خاک جلوگیری کنیم؟
پاسخ :
۱-جلوگیری از نابودی پوشش گیاهی و تخریب جنگل ها
۲-مدیریت صحیح منابع آب و خاک
۳-کاشتن درختان و گیاهان
۴-جلوگیری از چرای بی رویه ی دام ها
توضیحات :
- روش مستقیم (ساختمانی و سازه ای):
عامل های اصلی فرسایش آبی برخورد و جریان آب روی سطح خاک و افزایش سرعت آب از آستانه فرسایش است. - جلوگیری از برخورد قطره به سطح خاک و جلوگیری از تجمع و جریان آب در مسیر مشخص.
- کاهش سرعت آب در سطح دامنه یا شیب آبراهه و افزایش نفوذ آب به داخل خاک.
- هدایت آب های اضافی به مجاری مناسب.
با اجرای طرح های آبخیزداری ( مکانیک و بیو مکانیک ، بیولوژیک ومدیریتی) صورت می گیرد.
- سازه های کنترل فرسایش و سیلاب ، سازه های حفاظتی و هدایتی حاشیه رودخانه و سازه های حفاظت بستر آبراهه. اجرای طرحهای بیومکانیک (تلفیقی):
- هدف انحراف و ذخیره هرزآب و رواناب و افزایش سطح اراضی و تعدیل شیب می باشد:
- کشت روی خطوط تراز ،سنگ چینی،تراس وسکوبندی وبانکت بندی همراه باکاشت گونه های مختلف.
- طرحهای بیولوژیک و مدیریتی مثل حفاظت و قرق مراتع و جنگلها ، بذرپاشی وبذر کاری .
- کم هزینه ترین و موثرترین و ماندگارترین عملیات در حفاظت خاک و آب است.
- بیشترین سازگاری و کمک به برقراری تعادل کامل زیست محیطی را در بردارد.
- باعث افزایش مستقیم تولید و اشتغال سالم و پایدار در حوزه آبخیز می گردد.
- روش غیرمستقیم یا پیشگیرانه (مدیریتی):
1- کاشت و توسعه گیاهان دارویی و صنعتی*(بهره برداری از محصولات فرعی جنگل و مرتع).
- بهره برداران به مراتع با گونه های صنعتی و دارویی به عنوان منبع تامین معیشت و تولید سرمایه.
-با بهره مالكانه درآمد دولت را برای عمليات احيا، اصلاح، حفاظت و توسعه با مشارکت مجري تامین می کند.
-عملكرد اقتصادي گياهان دارويي ، صنعتي(جنگلي و مرتعي) 2 تا 3 برابر زراعت غلات است .
2- استفاده از انرژی های نو (پاک) برای حفظ مراتع و جنگلها*
- انرژی خورشید تقریبا در تمام نقاط ایران و به ویژه در مناطق بیابانی، باد (دایمی و فصلی) 120 روزه سیستان ، منجیل و امواج دریا در مناطق ساحلی.
- بیوگاز در تمام مناطق کشور در عرصه های کشاورزی به ویژه در مناطق شمالی با استفاده از ضایعات کشاورزی.
- احداث و بهره برداری از آسیابهای بادی و استفاده از آسیاب های آبی در مسیر کانال انتقال و آبرسانی قنات.
3- استفاده از کشاورزی حفاظتی *
- کشت مستقیم روی مزارع حاوی 30 درصد بقایای گیاهی کشت قبلی با حداقل شخم.
- حذف مراحل استفاده از ماشین آلات ازجمله ریپر، دیسک و شخم برگردان.
4- توجه و استفاده از دانش بومی:
برنامه های موفق در الگوهای اجرایی و مدیریتی بومی وجود داردودرایجاد حس اعتماد و مشارکت نیز موثر خواهد بود.
4-1 - کنترل و بهره وری از سیلاب ها و رواناب ها و تغذیه مصنوعی :
- بندهای قدیمی کنترل و ذخیره سیلاب (آجر و سنگ و ملات ساروجی ) با هدف کنترل و ذخیره سیلاب و رواناب.
4-2- حوضچه های استحصال آب باران و رواناب در بوشهر(منطقه سیراف).
- در اراضی شیبدار به عنوان حوضچه های ذخیره آب باران (یا رواناب سطحی )عمل می نماید.در ادامه با بهره برداری تکمیلی مبادرت به کشت درخت و درختچه های مثمر و غیر مثمر در آن می نمایند.
4-3- چکدم و خوشاب در بلوچستان جهت استحصال و بهره وری از سیلاب و رسوب.
4-4- قنات:
- به دلیل زهکشی طبیعی زمین مانع از تخریب بافت و ساختمان و خصوصیات خاک می شود.آبیاری با آب قنات به دلیل کیفیت عموما بالاتر از آب چاه باعث اصلاح خاک می شود.
4-5- راهکارهای بومی تعدیل شیب و افزایش سطح اراضی و نفوذ پذیری خاک:
- تراس بندی و بانکت بندی در دامنه ها ی شیبدار.( منطقه اورامانات استان کرمانشاه وجود دارد).
- درختکاری و سنگ چینی در دامنه ها.(در سطح گسترده در استان فارس اجرا شده است).
5- رعایت نکات فنی و حفاظتی در بهره برداری از مخروط افکنه ها مانند برداشت مصالح شن و ماسه.
- روش های مبارزه با فرسایش بادی :
1- ایجاد مانع در مسیر آن وکاهش سرعت باد در نزدیکی سطح زمین و رساندن آن به کمتر از آستانه فرسایش.
2- کنترل عوامل موثر برخصوصیات خاک (افزایش زبری ،رطوبت ، نفوذپذیری ، ...).
با توجه به مراح سه گانه برداشت ، حمل و رسوبگذاری در فرسایش بادی باید براین اساس برنامه ریزی نمود.
- عمليات كنترل فرسايش بادي :
- مرطوب نگه داشتن خاک و زبروخشن نمودن سطح خاک و داشتن پوشش گیاهی.
- بديهي است روش هاي مكانيكي بايد با روش هاي بيولوژيكي توام باشند.موقعيت و ادامه حيات گياهان دست كاشت بستـگي به درجه حاصلخيـزي خاك ، درصد مقدار رس ،سطح سفره آب زيرزميني ـ درجه حرارت دارد .
عملیات بیولوژیک:
اقدامات بيولوژيك مؤثرترين و پايدارترين روش در جهت تثبيت و كنترل پايدار فرسايش بادي مي باشد . باشيوه هـايي چون بذركاري ، بذرپاشي ، قلمه كاري ، نهالكاري , ايجاد پوشش گياهي و در نهايت كنترل فرسايش بادي اقدام مي شود .
عملیات بیومکانیک:
- کشت نواری در جهت عمود بر وزش باد (در یک ردیف و یک منطقه خاص)و احداث فارو همراه با بذر کاری و نهالکاری.
- طرح های ذخیره نزولات و بذر پاشی (چاله ، نوار، هلالی آبگیر).
- استفاده از مالچ و بذرکاری و نهالکاری با هدف افزایش چسبندگی ذرات .
احداث سازه: کاهش سرعت باد با ایجاد موانع (باد شکن ها).
تثبيت شن هاي روان توسط مالچ:هدف قرار دادن يك لايه محافظ روي خاك براي جلوگيري از حركت ماسه ها وخاك است .
منبع :