آموزش تار

تار یکی از محبوب ترین و پرکاربرد ترین سازهای موسیقی سنتی ایران است و از حدود دو قرن پیش تا به الان در موسیقی اصیل ایرانی حضور داشته است. ساز تار به غیر از ایران در دیگر کشور های خاورمیانه ای استفاده می‌شود اما هر کدام سبک خاص خود را دارند. این قسمت از آموزش تار اولین قسمت از دوره  آموزش‌ تار می‌باشد که در آن به نکات اولیه درباره تار و نحوه نواختن این ساز پرداخته‌ایم.

جلسه دوم آموزش تار

جلسه سوم آموزش تار

جلسه چهارم آموزش تار(بزودی)

جلسه پنجم آموزش تار(بزودی)

همچنین در صورت تمایل می‌توانید محتوا این قسمت از آموزش تار را به صورت خلاصه، در پایین صفحه مطالعه نمایید. برای مطالعه محتوا این ویدئو  با ما در سازکالا همراه باشید.

مقدمات لازم برای یادگیری تار

آشنایی کلی با ساز تار

از گذشته تا کنون ساز تار پیشرفت و شهرت زیادی پیدا کرده، اما شکل ظاهری آن یکسان بوده است. در دهه های اخیر اساتید مطرح ایرانی توانستند دستاورد های بزرگی را برای این ساز رقم بزنند و مسیر آن را به سمت تکامل و بیشتر شناخته شدن هدایت کنند. علاوه بر این تار به موسیقی بین المللی و ارکسترها نیز راه یافته و بسیاری از مردمان کشور های دیگر را به خود علاقه مند کرده است.

امروزه در کشور ما خیلی از کودکان و نوجوانان علاقه مند به یادگیری تار هستند و در این بین افراد کم سن متعددی توانسته اند با استعداد درخشان خود همه را شگفت زده کنند. اکنون استادان جوان زیادی مشغول به فعالیت در عرصه موسیقی سنتی ایرانی هستند و این باعث شده تکنیک ها و سبک های جدید برای سازهای مانند تار بوجود بیاید.

آموزش تار برای کودکان و بزرگسالان

برای کودکانی که علاقه مند به یادگیری این ساز هستند ، سن پیشنهادی معمولا بین ۷ تا ۸ سال است اما در کل در هر سنی که کودک بتواند ساز را دست بگیرد و بر آن مسلط شود می‌توان آموزش تار را شروع کرد. همچنین برای سنین کودک تا نوجوان می‌توان تاری با اندازه استاندارد برای آن سن خریداری کرد.

معمولا تار های سایز ۴/۲ و  ۴/۳ برای سنین کم استفاده می‌شود. والدین گرامی توجه کنند که تشویق و حمایت مهمترین چیزی است که می‌تواند فرزند شما را در این راه موفق کند.

اما یکی از مشکلات متداول برای بزرگسالان ممکن است کمبود وقت یا انرژِی و انگیزه باشد. بعضی افراد در ذهن خود به این نتیجه میرسند که دیگر دیر شده ، این کاملا اشتباه است!

برای فراگیری مهارتی مانند موسیقی هیچوقت دیر نیست. موسیقی بدون هیچ حد و مرزی در اختیار شماست تا بر آن مسلط شوید و روح و روان خود را جلا دهید. بیدار کردن احساسات شما یکی از اهداف اصلی موسیقی است. برای مثال در هنگام گوش دادن به موسیقی شاد و غمگین احساس ما متفاوت است یا همنیطور در گوش دادن به سبک‌های مختلف موسیقی.

برای شروع آموزش تار چه اقداماتی لازم است

برخی افراد برای شروع کردن تردید دارند و نگرانند، اما کافیست انگیزه لازم را بدست بیاورید تا به آرزو و علایق خود برسید. می‌توانید به این فکر کنید که در آینده ای نه چندان دور قطعات مورد علاقه خود را با ساز خودتان می‌نوازید یا با تلاش و تمرین به یک استاد موسیقی تبدیل می‌شوید.

پس از تهیه ساز مناسب، در اولین قدم باید از آموزش های ویدئویی، آنلاین و یا حضوری استفاده کنید. با توجه به مشغله های روزانه می‌توانید حداقل زمان را برای تمرین اختصاص دهید. اما برای هنرجویان مبتدی حداقل ۴۰ دقیقه برای گرم کردن دست و بین ۱ تا ۲ ساعت تمرین قطعه نوازی پیشنهاد می‌شود. پس از آشنایی اولیه با نحوه نواختن ساز تمرین ها شروع میشوند که به راحتی می‌توانید در فیلم نحوه تمرین کردن را مشاهده کنید و سپس به صورت روزانه آنها را انجام دهید.

یکی از سوالات متداول این است که تا چه زمان باید به تمرین اولیه بپردازیم؟

یادگیری هر مهارتی احتیاج به تمرین مداوم دارد و تمرین باید تا زمانی انجام شود که بر روی آن مهارت مد نظر مسلط شوید. برای مثال برای تمرین انگشت گذاری و مضراب زدن تار باید تا زمانی تمرین کنید که انجام دادنشان برای شما راحت باشد. اما فراموش نکنید که تمرین همیشه ادامه خواهد داشت اما در سطح های مختلف. حتی اساتید و افراد کاملا حرفه ای زمانی را برای تمرین خود اختصاص میدهند ، پس نا امید نشوید و به تمرین کردن ادامه دهید تا حرفه ای شوید.

در این بخش میخواهیم با قسمت های مختلف ساز تار آشنا شویم :

• کاسه ، از چوب ساخته میشود. گلابی شکل است و دارای یک قسمت بزرگ و کوچک است. قسمت بزرگتر کاسه و قسمت کوچکتر نقاره نامیده میشود.
• پوست ، بر روی دهانه های کاسه قرار میگیرد. پوست استفاده شده در تار معمولا از جنس پوست بره تودلی یا بز است.
• خرک ، در راستای سیم گیر و دسته بر روی پوست دهانه بزرگ تار قرار میگیرد. این قسمت که معمولا از جنس استخوان است وظیفه تفکیک سیم ها ، ثابت نگه داشتن و تنظیم فاصله آنها با صفحه انگشت گذاری را دارد.
• سیم گیر ، قطعه کوچک چوبی از جنس چوب یا استخوان است که در انتهای کاسه و قبل خرک قرار میگیرد. در سیم گیر شیار هایی وجود دارد که تاب انتهای سیم ها در بین آنها قرار میگیرد.
• دسته ، قسمتی است که بین سر پنجه و نقاره قرار دارد. معمولا از چوب های سختی مانند گردو و توت ساخته میشود. روی دسته صفحه انگشت گذاری نامیده میشود که دو نوار سفید رنگ در طرفین آن از جنس استخوان میباشد. استخوان به منظور زیبایی و مقاومت بیشتر استفاده میشود.
• پرده ها ، از جنس نایلون یا روده حیوانات است که به دور دسته میپیچد. پرده ها یا دستان ها بر روی دسته ثابت هستند و انگشت نوازنده پشت هر پرده با کمی فشار قرار میگرد سپس با مضراب به سیم ها ضربه وارد میشود تا نت مورد نظر نواخته شود.
• شیطانک ، معمولا از جنس استخوان است. بین سرپنجه و دسته قرار دارد تا سیم ها از شیار های آن عبور کنند و به گوشی ها برسند.
• سرپنجه ، در ابتدای دسته قرار دارد. سرپنجه یا جعبه گوشی ها شامل ۶ عدد گوشی میشود که در هر طرف آن ۳ گوشی قرار گرفته است.
• گوشی ها ، به تعداد سیم های تار یعنی ۶ عدد هستند. این گوشی های چوبی برای کوک کردن سیم ها استفاده میشوند.

کوک سیم های تار

به طور کلی تار دارای ۶ عدد سیم است که به ترتیب از پایین به بالا ( زیر به بم ) به این شکل کوک می‌شوند :

دو سیم اول ، دو ( C )

دو سیم دوم ، سل  ( G )

دو سیم سوم ، دو  ( C )

نحوه نواختن تار

نحوه صحیح گرفتن ساز ، انگشت گذاری و مضراب زدن از لازمه های نواختن تار است. صحیح گرفتن ساز در نوع نواختن و همچنین ظاهر شما از دید مخاطب تاثیر گذار است.

گرفتن ساز

همانطور که در فیلم مشاهده می‌کنید، تو رفتگی بین کاسه و نقاره بر روی ران پا قرار میگیرد. و پای راست بر روی پای چپ گذاشته می‌شود. دقت کنید که نه باید خیلی افتاده باشید و نه خیلی صاف و خشک. بهترین حالت این است که خیلی معمولی و راحت بر روی لبه صندلی بنشینید.

انگشت گذاری

برای گرفتن ساز باید از دست چپ خود استفاده کنید که وظیفه انگشت گذاری هم با همین دست است. به یاد داشته باشید که دسته ساز باید افقی و صاف قرار بگیرد. دسته نباید به سمت پایین بیافتد یا به سمت بالا نگه داشته شود. برای گرفتن دسته با دست چپ ، باید توسط انگشت شست و انگشت اشاره حلقه ای ایجاد کنیم.

در انگشت گذاری برای گرفتن اولین پرده از انگشت اشاره استفاده می‌شود و برای گرفتن پرده های بعدی از انگشت های دو، سه و گاها چهار. نکته مهم درباره انگشت گذاری این است که حتی الامکان سعی کنید هنگام گرفتن پرده های پایین‌تر با انگشت دو ، انگشت یک را روی پرده قبلی نگه دارید و برای گرفتن پرده با انگشت سه، انگشتان یک و دو را روی پرده های قبلی نگه دارید تا در حالت اماده برای برگشت بر روی پرده های قبلی باشند.

مضراب زدن

برای مضراب زدن باید ابتدا مضراب را در بین انگشت شست و انگشت اشاره و وسط قرار دهیم به شکلی که انگشت اشاره به کناره موم مضراب بچسبد. سپس ساعد دست راست را بر روی چرم انتهای کاسه قرار می‌دهیم به طوری که پایین کف دست مماس با خرک باشد و ساعد در راستای خرک و سیم گیر قرار گرفته باشد.

بالا و پایین رفتن مضراب توسط نیروی حرکت مچ صورت میگیرد. برای نواختن فقط باید مچ نوازنده در حرکت باشد. برای مضراب زدن بر روی سیم‌ها دو حالت اصلی داریم. مضراب راست از بالا به پایین و مضراب چپ از پایین بالا است.

آشنایی با کلید سل

به طور کلی سه نوع کلید برای نت‌ نویسی در موسیقی مدرن بکار می‌رود که عبارتند از کلید دو ، کلید فا و کلید سل. هر یک از این کلیدها تعیین‌ کننده نام نت هایی هستند که بر روی خطوط قرار می‌گیرند. اسامی این کلیدها براساس محدوده صوتی که برای آن‌ها مناسب است انتخاب شده است. اما شاید سوال شما این باشد که چطور اسامی نت ها را بفهمیم ؟ در ابتدا باید با توجه به نوع کلید نت مبدا را پیدا کنید کنید ، سپس نت های دیگر را بر اساس آن نام گذاری کنید.

تشخیص نت مبدا کاملا ساده است ، کافیست به این توجه کنید که شکل کلید از کدام خط آغاز شده است. یعنی هرگاه یکی از این کلید ها روی یکی از خطوط حامل قرار گرفت ، بقیه خطوط و میان خطوط بر اساس رابطه ‌ای که با نت مبدا دارند خوانده می‌شوند. در ادامه آموزش تار قصد داریم با کلید سل بیشتر آشنا شویم.

کلید سل یکی از نشانه های موسیقی است که برای تعیین هویت نت های نوشته شده بر روی خطوط حامل بکار میرود. کلید سل از روی خط دوم آغاز می‌شود. این خط به عنوان نقطه راهنما برای تعیین اسامی نتها روی هر یک از خطوط یا بین خطوط استفاده می‌شود. اکنون اگر بخواهیم نام نت ها تشخیص دهیم باید به نوع کلید دقت کنیم.

کلید سل که از روی خط دوم شروع می‌شود و سپس شکل آن کامل می‌شود، که نشان دهنده این است نت سل بر روی خط دوم قرار دارد. بنابر این میتوان پی برد که باقی نت ها نسبت به نت سل بر روی خط دوم چه موقعیتی دارند و نام آنها چیست. برای مثال نت قبل از سل، نت فا است که با توجه به موقعیت سل در بین خط اول و دوم قرار میگیرد و به همین ترتیب نت بعد از سل، یعنی لا در بین خط دوم و سوم قرار میگیرد.

در واقع کلید سل که در ابتدای قطعات مشاهده میکنید نشان دهنده محدوده صدایی و زیر و بم بودن نت هایی است که در آن قطعه استفاده شده است. در نواختن موسیقی سنتی با کلید سل زیاد سرکار خواهید داشت و شکل آن را می‌توانید در ابتدای اغلب قطعات ببینید.

نتیجه جلسه اول

در اولین جلسه آموزش تار با موارد زیر آشنا شدیم :

• نکات اولیه برای شروع یادگیری
• اجزای ساز تار
• کوک سیم ها
• نحوه نشستن
• نحوه مضراب زدن
• نحوه انگشت گذاری
• نت دست باز سل جفت سیم دوم ، نت دست باز دو جفت سیم اول ، پرده ر ، پرده می ، پرده فا
• تمرین قطعه نوازی