در زمان های قدیم، مردم دلیل بسیاری از بیماری های خود را نمی دانستند و از وجود میکروب (جانداران بسیار کوچک) که با چشم دیده نمی شود ولی باعث به وجود آمدن بیماری می شوند- مطلع نبودند. در آن زمان به دلیل عدم رعایت مسائل بهداشتی، بیماری به سرعت میان مردم پراکنده می شد و عده زیادی را می کشت.
میکروب چیست؟
میکروب جاندار خاصی نیست؛ بلکه باکتری ها، قارچ های ذره بینی و موجوداتی به نام ویروس را به طور کلی میکروب می نامند. ویروس ها از باکتری ها و قارچ ها بسیار کوچک ترند و می توانند در داخل بدن جانور یا گیاه به داخل سلول های موجودات زنده بروند، در آنجا تکثیر شوند و سلول را نکشند. ویروس ها فقط در داخل سلول زنده فعالیت دارند و نه بیرون از آن. آثار زنده بودن از خود نشان می دهند. هر نوع ویروسی فقط در داخل سلول های معینی از بدن گیاه یا جانور زندگی و فعالیت می کند. مثلاً ویروس آنفوانزا به دستگاه تنفس می رود و ویروس فلج اطفال به دستگاه عبوری آسیب می رساند.
راه های دفاع بدن:
1- پوست :
پوست وظیفه محافظت از بدن را دارد. جانداران بیماری زا نمی توانند در پوست سالم نفوذ کنند.
2- مخاط :
تنها راه ورود میکروب ها به بدن از راه پوست نیست، بلکه از راه هایی مانند دهان و بینی هم وارد می شوند. سطح داخلی دهان و بینی شما همیشه مرطوب است و ماده نسبتاً چسبناکی همیشه روی آنها را می پوشاند (شبیه آب دهان)، به این ماده مخاط گفته می شود. مخاط میکروب ها را به خود می چسباند و چون ماده میکروب کش دارد، بعضی از میکروب ها را می کشد. البته میکروب ها از راه آب و غذا وارد معده می شوند. اما در معده شیره ای ترشح می شود که بیشتر باکتری ها را می کشد.
3- گلبول سفید :
گاهی باکتری های زیان آور از راه زخم وارد بدن شما می شوند. در این موقع پوست به عنوان اولین راه دفاعی نمی تواند جلوی آنها را بگیرد. پس ممکن است باکتری ها در داخل بدن شما تولید مثل کنند و زیاد شوند آنگاه از راه خون به همه جای بدن برسند و شما را بیمار کنند. گلبول های سفید خون با میکروب ها مبارزه می کنند. بدون گلبول های سفید بدن نمی تواند در مقابل میکروب ها زنده بماند.
گلبول های سفید به باکتری ها حمله می کنند بعضی گلبول های، میکروب ها را می خورند و بعضی دیگر راه های دیگری را انتخاب می کنند.
بعضی گلبول ها موادی مانند پادتن ترشح می کنند. پادتن ها می توانند باکتری های خاصی را بکشند. برای هر نوع باکتری، پادتن خاصی لازم است و یک نوع پادتن نمی تواند همه اقسام باکتری ها را نابود کند.
کمک به دفاع بدن:
ما وقتی بیمار می شویم که بدن ما نتواند در برابر میکروب ها مقاومت کند و آنها را از بین ببرد. در این هنگام پزشک با دادن دارو به دفاع بدن ما کمک می کند. مانند داروهای ضد عفونی کننده ها و آنتی بیوتیک ها.
1- ضدعفونی کننده ها:
موادی که میکروب ها را در بیرون بدن می کشید، ضد عفونی کننده نام دارند.
2- آنتی بیوتیک ها:
به گروهی از داروهای میکروب کش آنتی بیوتیک می گویند. در قدیم نان و پنیر کپک زده را روی زخم می گذاشتند گاهی این مواد زخم را درمان می کردند اما کسی علت را نمی دانست.
در حدود 70 سال پیش فلمینگ میکروب شناس انگلیسی با تحقیق بر روی میکروب ها موفق شد تا با رشد دادن کپک سبز ماده ای را به دست آورد که خاصیت میکروب کش داشت و به آن پنی سیلین می گفتند. و این کار باعث شد تا اولین آنتی بیوتیک کشف شود.
واکسن چیست؟
واکسن ها میکروب های کشته شده یا ضعیف شده بیماری ها هستند که وقتی مقدار کمی از آنها به بدن تزریق شود گلبول های سفید پادتن مورد نظر را می سازند. یکی از انواع واکسن ها، واکسن سرخک است که در کودکی تزریق می شود. این واکسن باعث می شود تا بدن پادتن لازم را داشته باشد و در صورت ورود ویروس سرخک به بدن آن را از بین ببرد.