چند رو پیش با آقایی برخورد کردم که ۵۰ سال سن داشت، بعد از اخراج از شغل دولتی خود با ده سال سابقه، شرایط احراز بازنشستگی را از نظر سنی و سابقه پرداخت حق بیمه، نداشت. نگرانی بابت دوران بازنشستگی و ازکارافتادگی و امرار معاش خانواده، وی را مجاب کرده بود که با توجه به شغل جدیدش به عنوان یک مغازه دار به فکر بیمه کردن خود به صورت خویش فرما بی‌افتد، تا علاوه بر اینکه سابقه ۱۰ سال بیمه اجباریش سوخت نشود؛ بتواند بعد از ۶۰ سالگی از مستمری بازنشستگی استفاده کند. در این مقاله قصد داریم به تفاوت‌های بیمه اجباری و بیمه خویش فرما بپردازیم تا همه کسانی که به واسطه خوداشتغالی و یا عدم ادامه شغل دولتی و یا خصوصیشان (بیمه اجباری‌شان) امکان ادامه سابقه بیمه‌شان را ندارند، از طرح‌های گوناگون تامین اجتماعی که برای کمک به اقشار مختلف جامعه است؛ استفاده کنند و در دوران بازنشستگی از از مزایای آن بهره بگیرند.
یکی از مزایای تأمین اجتماعی این است کسانی که تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند را بیمه می‌کند که به ۲ گروه تقسیم می‌شوند:
✔️ بیمه تامین اجتماعی ۲نوع است
- بیمه اجباری: تمام کسانی که در قبال دریافت حقوق و دستمزد در شرکت‌ها، کارگاه‌ها و… کار می‌کنند و مشمول قانون کار می‌شوند.
- بیمه خویش‌فرما که خود ۲ نوع است: ۱- بیمه اختیاری ۲- بیمه حرف و مشاغل آزاد.
✔️ حال به تعریف مختصر هریک می‌پردازیم:
بیمه اختیاری: حق بیمه ۲۶ درصد هست و خدماتی چون ازکارافتادگی، فوت، تعهداتی مانند درمان، هزینه‌های پروتز و اروتز، هزینه‌های کفن‌ودفن و از همه مهم‌تر مستمری بازنشستگی را دربرمی‌گیرد.
✔️ بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد خود به چند دسته تقسیم می‌شود:
👈🏻 بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی ۱۲%: با انتخاب حقوق حداقلی، ۱۸۲ هزارتومان پرداخت می‌کنید.
👈🏻 بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی ۱۴%: با انتخاب حقوق حداقلی، ۲۱۲ هزارتومان پرداخت می‌کنید.
👈🏻 بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی و ازکارافتادگی ۱۸%: با انتخاب حقوق حداقلی، ۲۷۳ هزارتومان پرداخت می‌کنید.
👈🏻 بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی و ازکارافتادگی ۱۸% و سرانه درمان برای خدمات درمانی (حق بیمه به‌اصطلاح کامل): با انتخاب حقوق حداقلی، ۲۷۳ هزارتومان به‌اضافه سرانه درمان مصوب سال ۹۶ را پرداخت می‌کنید.
در پستی جداگانه به تفضیل تفاوت بیمه اختیاری و بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد را بیان کردیم:
حتما بخوانید: بیمه تأمین اجتماعی خویش فرما را بهتر بشناسید.
✔️ شرایط لازم برای بیمه اختیاری:
👈🏻 حتماً باید شرایط زیر را داشته باشید:
👈🏻 حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه
👈🏻 حداکثر سن مجاز ۵۰ سال برای خانم‌ها و آقایان
👈🏻 اگر سنتان بالای ۵۵ بود؛ برای مثال شما ۵۷ سال سن دارید و می‌خواهید بیمه اختیاری شوید، باید ۲ سال سابقه حق بیمه را پرداخت کنید یا اگر ۶۰ سال دارید ۵ سال را باید پرداخت کنید.
👈🏻 اگر سابقه پرداخت حق بیمه بالای ۱۰ سال را دارید، شرط سنی برای شما لحاظ نمی‌شود و با هر سنی می‌توانید بیمه شوید.
👈🏻 اگر با ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه شرایط لازم برای بازنشستگی را داشته باشید، ۱۰ روز از سی روز میانگین حقوق ۲ سال آخر که پرداخت کردید را دریافت می‌کنید.
یک مثال ساده: فرض کنید میانگین حقوق شما در ۲ سال پایانی ۱ میلیون تومان است، شما ۳۳۳ هزارتومان حقوق دریافت خواهید کرد.
✔️ مواردی که شامل بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد نمی‌شود:
مواردی چون غرامت دستمزد در ایام بیماری و البته مرخصی زایمان، ازکارافتادگی جزئی و حوادثی که ناشی از کار است.
برای مثال در بیمه اجباری اگر در محل کار حادثه‌ای اتفاق بیفتد شامل دریافت غرامت ازکارافتادگی و یا مستمری بازماندن می‌شود ولی مشاغل آزاد به دلیل نداشتن کارگاه (یعنی در کارگاهی کار نمی‌کنند) و البته نداشتن کارفرما این موارد را شامل نمی‌شود. اما در پرداخت مستمری بازنشستگی تفاوتی با بیمه‌های اجباری ندارد.
✔️ حق بیمه در بیمه اجباری و مشاغل آزاد چقدر است؟
در بیمه مشاغل آزاد شما حق دارید نوع بیمه و خدمات موردنظر خود را انتخاب کنید! درصورتی‌که در بیمه اجباری همه خدمات و تعهدات که در چارچوب قانون به بیمه‌شده، ارائه می‌شود مانند انواع مستمری و درمان و… حق بیمه در حرف و مشاغل آزاد شامل ۱۸% و سرانه درمان هست. ولی در بیمه اجباری همه خدمات با پرداخت ۳۰% از حقوق ارائه می‌شود.
✔️ تفاوت در استفاده از دفترچه بیمه و خدمات درمانی:
در بیمه اجباری استفاده از خدمات درمان رایگان است، در بیمه مشاغل آزاد مبلغی به‌عنوان فرانشیز را خود بیمه‌شده پرداخت می‌کند.
✔️ هزینه کفن دفن در بیمه اجباری و مشاغل آزاد:
در بیمه اجباری، شرط اصلی پرداخت کمک هزینه کفن‌ودفن برقرار بودن ارتباط بین بیمه‌شده با کارفرماست (در کارگاهی که مشمول قانون تأمین اجتماعی است). در بیمه مشاغل آزاد این کمک‌هزینه به دلیل نبود رابطه کارگر و کارفرما پرداخت نمی‌شود.
✔️انواعمختلفحقبیمه دربیمهتأمیناجتماعی:
👈🏻 حق‌بیمه ای که براساس دستمزد و حقوق پرداختی توسط کارفرما محاسبه و تعیین می‌شود.
👈🏻 حق‌بیمه‌ای که براساس ماده ۳۵ قانون تامین اجتماعی توسط سازمان تامین اجتماعی برای برخی از مشاغل تعیین می‌شود.
👈🏻 حق‌بیمه‌ای که برای بیمه مشاغل آزاد و بیمه اختیاری ( بیمه خویش‌فرما ) تعیین می‌شود که بر اساس دستمزد و حقوق اعلامی متقاضی و قرارداد بین بیمه‌شده و تأمین اجتماعی تعیین می‌شود. در این حالت میزان دستمزد اعلامی می‌بایست بین حداقل و حداکثر دستمزد سال موردنظر باشد.
✔️مرجع شکایت از بیمه تامین اجتماعی در بیمه خویش‌فرما و اجباری کدام است؟
مرجع شکایت در بیمه‌های اجباری هیئت حل اختلاف وزارت کار هست و برای مشاغل آزاد دیوان عدالت اداری و محاکم قضایی هست.
✔️ بیمه بیکاری فقط برای مشمولین بیمه اجباری!!
در بیمه اجباری که مشمول قانون کار هست، بیمه بیکاری وجود دارد. ولی در بیمه اختیاری و مشاغل آزاد که رابطه کارگری و کارفرمایی وجود ندارد (کارفرما وجود ندارد)، یعنی به دلیل خوداشتغالی، اصلاً امکان اخراج از کار وجود ندارد بیمه بیکاری نیز منتفی است. پس ۳% حق بیمه بیکاری در مشاغل آزاد پرداخت نمی‌شود.
✔️ هزینه عائله‌مندی به بیمه‌شدگان مشاغل آزاد و اختیاری پرداخت نمی‌شود!!
بله به دلیل اینکه رابطه کارگری و کارفرمایی در این نوع بیمه وجود ندارد؛ پس کارفرمایی هم نیست که این هزینه توسطش پرداخت شود، بنابراین این مبلغ فقط به بیمه‌شدگان اجباری تعلق می‌گیرد.
در جدول زیر به طور کامل و خلاصه شرایط و میزان حق بیمه‌های بیمه اجباری و بیمه خویش‌فرما را آوردیم تا با استفاده از اطلاعات انتخاب بهتری داشته باشید!
